handleiding - bomen (ver)planten

Hoe (ver)plant ik bomen?

Meer Bomen Nu redt kansarme zaailingen voor een tweede kans elders. Kansarme zaailingen zijn boompjes die zijn opgekomen op plekken waar geen toekomst is, bijvoorbeeld op een plek waar wordt gemaaid. Op oogstdagen worden deze boompjes en struikjes uitgeschept en op die manier gered. Je kunt de zaailingen direct ophalen of je meldt je aan voor één van de grote uitdeeldagen.

Het Meer Bomen Nu seizoen loopt van 1 november tot 1 maart, met uitloop tot 15 maart indien de bomen niet allemaal uitgedeeld zijn.

Planten is de derde en laatste stap van de Meer Bomen Nu methode. Fijn dat je Nederland samen met ons sneller wilt vergroenen door te gaan planten! Iedere boom die groot mag worden, is winst voor klimaat en biodiversiteit. We lopen met jou in deze handleiding door alle stappen heen.

Hoe (ver)plant ik bomen?

Bomen (ver)planten - stap 1

Bomen kiezen

Een boom heeft de grootste overlevingskans wanneer deze past bij een plek. Of dit zo is kun je uitzoeken in de Bomenvinder, een zoekfunctie waarin meer dan 100 boomsoorten zijn ondergebracht. De boomsoorten zijn opgesplitst in categorieën als grondsoort en type begroeiing. Wil je een heg of juist een solitaire boom? Ben je op zoek naar een boom die helpt om de bodem te verbeteren of juist een exemplaar wat insecten aantrekt? Er zijn tal van categorieën om aan te vinken. Let wel: geen enkele boom voldoet aan álles, dus hoe meer categorieën je kiest, hoe kleiner de selectie.

Waar houd je rekening mee?

Plant biodivers

Ga altijd met een mix naar huis! Monotoon aanplanten is funest voor de biodiversiteit en maakt je beplanting kwetsbaar voor ziekten. Een biodiversiteit aan plantensoorten trekt ook een grote diversiteit aan beestjes e.d. aan die elkaar in balans houden.

Kies vooral inheemse soorten

Inheemse soorten zijn vaak beter voor de biodiversiteit, omdat deze bij ons ecosysteem horen. Deze ruim verspreiden is daarom een goed idee! Uitheemse soorten kunnen ook bijdragen aan ons ecosysteem, maar kunnen tevens invasief worden. Het is belangrijk dat deze bomen en planten op een veilige plek terechtkomen. Neem alleen uitheemse soorten mee indien je van plan bent je beplanting (intensief) te beheren; zoals een achtertuin of voedselbos.

Lees meer over de keuze voor inheems/uitheems.

Plant geen invasieve exoten

Invasieve exoten zijn uitheemse planten die zonder een natuurlijke vijand zijn gaan woekeren en daardoor andere soorten overheersen. De natuurlijke vijand ontbreekt omdat deze niet zijn meegenomen vanuit het oorspronkelijke ecosysteem. Invasieve planten zijn schadelijk. Deze willen we absoluut niet verder verspreiden. We trekken ze daarom uit de grond tijdens het oogsten, maar planten ze niet verder. De overheid heeft een veldgids waarmee je invasieve exoten kunt herkennen.

Let op wet- en regelgeving

Op eigen terrein heb je vaak weinig te maken met wet- en regelgeving, maar toch is het altijd handig om dit te controleren. Bijvoorbeeld voor bacterievuur: om deze boomziekte in te perken heeft de overheid bufferzones opgesteld. Dit betekent dat je geen meidoornhaag mag planten binnen 500 meter van een fruitteeltbedrijf, en helemaal niet in de bufferzones. Bacterievuur doodt fruitbomen en kan zich verspreiden via bijvoorbeeld meidoorn boompjes. Een meidoornhaag naast een fruitteeltbedrijf kan dus een snelweg zijn voor de ziekte. Naast de bufferzones is het goed altijd deze algemene regel aan te houden: elke ziekte ‘knakt’ bij diverse aanplant! Dus hoe diverser jouw aanplant, hoe minder kans ziektes hebben.

Kies streekeigen planten

Lees je in over streekeigen planten. Veel van de regionale organisaties van de Landschappen NL geven advies over het planten van soorten die veel in jouw provincie voorkomen. Ga naar landschappen.nl.

Houd je aan de voorwaarden

Plant alleen op een plek waar je toestemming hebt om te planten. Verkoop de planten niet aan derden; Meer Bomen Nu geeft bomen gratis weg zonder winstoogmerk. Kijk voor meer informatie in onze algemene voorwaarden.

Bomenvinder

Welke bomen passen het beste op jouw grondsoort? En wil je een losse boom of wil je een heg maken? Welke soorten verbeteren jouw bodem en welke trekken insecten aan? De Bomenvinder geeft antwoord!
🌳

Agroforestry

Veel van onze bomen en struiken zijn uitermate geschikt voor een agroforestry project; i.e. een kruising tussen bos en voedselproductie. Met onze bomen worden er bijvoorbeeld voederhagen, windsingels van voedselbossen en weides, bodemverbeteraars, en nog veel meer geplant. Onze partner Caring Farmers zit vol boeren die koploper zijn op het onderwerp. Lees meer over agroforestry.

Bomen (ver)planten - stap 2

Bomen verkrijgen

Het begin is gemaakt: je hebt boomsoorten uitgekozen. Nu is het zaak te kijken welke van deze bomen daadwerkelijk in overdaad zijn in de natuur. Enige flexibiliteit in dit proces is aan te raden. De boom die jij op het oog hebt, is wellicht niet altijd beschikbaar. Bomen die goed zijn voor het klimaat en de biodiversiteit zijn er echter altijd!

Aanmelden voor bomen

Meld je aan voor bomen in de Bomenplanner. Je vult in hoeveel bomen en struiken je zou willen planten. Ook geef je informatie over de grondsoort en beschrijf je je ambities. Oogstgroepen en hubs kunnen op die manier helpen de juiste boom of struik te vinden.

Gebruik van de Bomenplanner

De Bomenplanner kun je gebruiken via de website bomenplanner.meerbomen.nu of via de Meer Bomen Nu app. De meest voorkomende handelingen leggen we uit op de pagina met Bomenplanner hulp.

Download de app

Op pad!

Gefeliciteerd met je profiel in de Bomenplanner! Vanaf nu krijg je iedere woensdagavond om 18.00 uur een bericht over de eerstvolgende evenementen die plaatsvinden in jouw regio.Door je aan te melden als ophaler op oogst- en/of uitdeelevenementen kies je een tijdslot en kun je bomen ophalen.

  • Op oogstdagen worden zaailingen verzameld. Bij voorkeur haal je hier de boompjes en struiken meteen op. Zo kun je ze vrijwel direct opnieuw planten en kunnen ze aansterken. Mocht je in de gelegenheid zijn om langs een oogstdag te gaan, dan kun je tevens kennismaken met lokale vrijwilligers. Oogst een dagje mee of help hen de (overige) oogst te vervoeren naar een hub. Óf neem wat extra mee voor je buren. Vrijwilligers zijn op die manier sneller geneigd om aan jou de denken als ze de volgende keer op een andere plek nét die soort tegenkomen die je zo graag wilde.
  • Op uitdeeldagen worden boompjes uitgedeeld vanuit een Bomenhub: de  verzamelplek voor alle oogst die niet meteen is opgehaald, binnen een bepaalde regio. Uitdeeldagen zijn vaak drukke dagen voor een Bomenhub. Op een Bomenhub is het aanbod vaak uitgebreider, maar dat betekent vaak ook meer concurrentie. Een Bomenhub kan daarom nooit iets beloven, maar geeft de spelregels per uitdeeldag aan! Als jij je aanmeldt voor een uitdeeldag kies je een tijdslot en geef je aan hoeveel bomen of struiken je graag zou willen meenemen. Elke uitdeeldag werkt anders. Op sommige locaties kun je zelf bomen en struiken uitkiezen, op andere locaties krijg je een vooraf samengesteld pakket.

Bomen vervoeren

De zaailingen die je gaat ophalen zijn tussen de 50 en 150 centimeter. Slieten zijn rond de 2 meter lang, en stekken rond de 50 centimeter. Allen vaak niet dikker dan 2 centimeter. Ophalen kan daarom vaak prima op de fiets! De achterbak van de auto ook een goede optie. Ga je echt veel boompjes ophalen? Dan is een aanhanger wellicht handig. De boompjes hebben een droge wortel (dus geen kluit). Dek ze daarom goed af en geef je boom bij thuiskomst water.

Bij aankomst

Zodra je je hebt aangemeld om ergens bomen op te halen, krijg je een bevestigingsmail of een bevestiging in de app. Hierbij krijg je een QR-code die het toegangsbewijs is voor je tijdslot. Bij aankomst zal de vrijwilliger deze scannen en noteren welke bomen je meeneemt. Laat de vrijwilliger weten of je voorkeuren hebt, op basis van stap 1. Pak nooit zelf zomaar bomen op, tenzij er wordt aangegeven dat dit mag. Volg altijd de instructies van de vrijwilligers op voor een veilige ophaaldag!

Op de fiets

Bedenk vooraf hoeveel bomen je gaat ophalen. Neem een zo diep mogelijke plastic zak mee, een elastiek of touw en een vochtige handdoek. Plaats de handdoek op de bodem van de plastic zak. Dit houdt de wortels van de zaailing vochtig. Indien de zaailingen wat langer zijn, is het handig om de tas in een fietstas te zetten en de toppen van de zaailingen in een bundel bij elkaar te binden.

In de auto

Leg de achterbank plat en bedek die met zeil. Op die manier houd je je auto schoon. Neem een aantal oude handdoeken en een fles water mee. Maak de handdoeken vochtig en leg deze over de wortels. Dit helpt de overlevingskans van de zaailing.

In de aanhanger

Neem mee: zeil, touw, elastiek, oude handdoeken, flessen water en gewichten. Plaats de bomen en struiken op de aanhanger met de wortels richting de auto.
Leg de oude handdoeken erop en leeg vervolgens de flessen water op de handdoek, zo blijven de wortels vochtig. Overdek dan alle bomen met zeil, touw, een net en bind het goed vast, zodat niets eraf kan waaien.

Bij thuiskomst

Indien je niet direct gaat planten, is het verstandig om de bomen meteen bij thuiskomst in het water te zetten of in te kuilen. In het water leggen kan, mits het niet vriest, tot maximaal een week voordat de wortels ervan gaan schimmelen. Slieten en stekken kunnen onbeperkt het water in. Inkuilen kan door een kuil de graven, de bos bomen erin te zetten en alle wortels goed met aarde toe te dichten. Zo drogen de wortels niet uit voordat je gaat planten.

Het herkennen van je boompjes

De vrijwilliger vertelt op de uitdeeldag over de bomen en struiken die je mee naar huis krijgt. We raden je aan om deze informatie op te schrijven. Wil je meer over je bomen en struiken lezen? In de Bomenplanner staat aangegeven welke soorten je mee naar huis hebt gekregen. In de Bomenvinder vind je specifiek plantadvies en aanvullende informatie. Kom je er toch nog niet helemaal uit? Onze knoppenkaart heeft een overzicht van alle meest geoogste soorten in winterstand!

» Bekijk de knoppenkaart

Meer Bomen Nu App

Thuis op de bank of in het bos, met onze app heb je altijd de laatste bomen info bij de hand!

“k doe al een paar jaar mee aan Meer Bomen Nu. In het afgelopen seizoen heb ik bijna al mijn bomen direct van oogstdagen opgehaald, en bijna direct geplant. In combinatie met af en toe water geven haalde ik daarmee een slagingspercentage van 99%, als het geen 100% was! Echt een aanrader!”
Klaas
plantlocatie Noord-Holland

Bomen (ver)planten - stap 3

Bomen planten

Je gaat je bomen planten, wat een topdag! Het perfecte weer voor planten is ‘koelcelweer’. Het is koud, maar het vriest niet. Het droog en half bewolkt, met weinig wind.  Bij dit weer blijven de planters droog en lopen de wortels van bomen geen risico op beschadiging door zon en wind. Doordat het koud is staan de sapstromen goed stil: de boom is in rust.

1. Kies waar je de boom plant

Wanneer je gaat planten is het belangrijk dat je hoge bomen in het midden van je haag/aanplant zet, en de zon-minnende bloeiende en bessendragende struiken aan de buitenkant. Zo krijgt elke boom de hoeveelheid zonlicht die ze wil.

Na zo’n 3-4 jaar kun je enkele bomen (de snelle groeiers die de minste bijdrage leveren voor insecten) terugsnoeien om andere bomen en struiken licht te geven. Of je kiest ervoor om een gedeelte te verplanten en ergens anders nog meer natuur te creëren.

Niks doen en de natuurlijke selectie zijn gang laten gaan kan ook, maar is niet altijd de beste optie voor de biodiversiteit. Het gebied helpen kan goed zijn voor insecten en vogels.

2. Gaten graven

Voor zowel bomen als struiken geldt dat het gat waarin wordt geplant breed en diep genoeg moet zijn. Breed en diep genoeg is ongeveer een derde dieper en breder dan de wortels. Voor stekken geldt dat ze minimaal twee knopen in de grond moeten staan om nieuwe wortels te maken. Een knoop is de plek waar de stek uitloopt; wortels en takken aanmaakt. Op een stek van 50 centimeter betekent dit vaak dat je vanaf de onderkant, de stek circa 25 centimeter de grond in steekt. Slieten, zoals Wilgen en Populieren, dienen minimaal 50 centimeter in de grond te worden geplant. Op die manier raken ze het grondwater.

De dichtheid van de gegraven gaten verschilt per boomsoort en het type landschapselement. We raden aan om bij het planten van heggen en hagen de zaailingen redelijk dicht op elkaar te planten. Zo is er meer biodiversiteit en CO₂-opname per vierkante meter en sluit het bladerdak sneller. Dit weert onkruid zoals distels en zuring omdat er dan geen licht bij kan komen. In de bomenvinder kun je terugvinden hoeveel ruimte een boom nodig heeft om uit te groeien. Heeft een boom 2 bij 2 meter nodig? Dan graaf je het volgende gat na 2 meter.

3. De boom in het gat zetten

Je plant de boom door deze in het gat te zetten. Houd je boom daarbij iets hoger dan de uiteindelijke plantdiepte, in plaats van helemaal op de bodem van je kuil. Uiteindelijk moet de wortelhals (zie foto hieronder) op de grens komen tussen grond en lucht. Bij sommige bomen zie je op de wortelhals ook wat ribbeltjes, wat het makkelijker maakt. Als je de boom erin zet, houd deze dan stabiel. De wortels mogen tijdens het planten geen draai maken, anders wordt de boom instabiel of kan hij zichzelf wurgen.

4. Het gat opvullen

Vul het gat met vochtige losse grond. Zorg ervoor dat de aarde die de haarwortels (de wortels die dunner dan 1 millimeter zijn) raakt goed verkruimeld is.  Schud de boom iets op en neer, zodat de grond tussen de haarwortels komt. Let op: geen grote kluiten tussen de wortels drukken. Dit kan de wortels verstikken.

Heb je geen losse grond? Omdat je bijvoorbeeld te maken hebt met kleigrond en de grond in de kuil niet gemakkelijk los te maken is. Dan kun je denken aan grondbewerking, indien je daar de materialen voor hebt. Met een dunne grasmat of vegetatielaag zou je een rotorkopeg kunnen gebruiken, en bij een dikke grasmat of vegetatielaag een schijveneg. Zo maak je de grond iets losser. Ook zou je voor vrezen kunnen kiezen. Dit zijn allemaal manieren om het gras te verwijderen en de grond los te maken.

Plaats circa 10 centimeter grond boven de haarwortels en druk het aan met de voet, zodat de wortels goed contact kunnen maken met het bodemvocht.

Meer Bomen Nu App

Thuis op de bank of in het bos, met onze app heb je altijd de laatste bomen info bij de hand!

Bomen (ver)planten - stap 4

(Na)Zorgen voor je bomen

Je bomen staan in de aarde! Top werk! Hoe kun je ze het beste verzorgen zodat ze de grootste kans hebben om aan te slaan en uit te groeien tot robuuste bomem? Met deze tips van onze boomverzorgers en ecologen gaat het je zeker lukken!

Verzorging

Het is erg belangrijk dat de jonge aanplant genoeg water krijgt, met name in de eerste twee jaar. Wees alert op uitbottende blaadjes die slap gaan hangen. Onderneem dan onmiddellijk actie door water te geven. Help de planten door hoog gras in een cirkel rondom de stam weg te snoeien. Zo verminder je de concurrentie tussen bomen, struiken en gras als het gaat om water en voedingsstoffen. Je kunt houtsnippers om de boomspiegel (het gebied rondom de stam van je boom) doen om het water beter vast te houden.

Geduld…

Geef je bomen de tijd! Als ze het eerste jaar nog niet veel uitlopen, wil dat niet zeggen dat ze dat het jaar daarna ook niet doen. De (beschadigde) wortels van de zaailingen moeten zich zo kunnen ontwikkelen dat ze net zoveel water kunnen verwerken als dat de blaadjes kunnen verdampen.

Snoei zijtakken terug

Terugsnoeien van zijtakken kan een manier zijn om bij aanhoudende droogte de wortels de kans te geven zich voldoende te ontwikkelen. Let op! Ieder soort heeft een andere snoeiperiode.

Zorg voor een gespreid bedje

Geef de biodiversiteit een boost door inheemse bloemen en kruiden te planten onder de bomen en struiken! Bij grotere plantlocaties, zaai van tevoren alvast in met een inheems bloemen- en kruidenmengsel. We planten zo dicht op elkaar dat je er daarna niet met machines en moeilijk met de hark bij kunt. Doe het niet voor half november want dan heb je kans dat de zaden ontkiemen en dan worden beschadigd bij het planten. De bloemenzee voorkomt ongewenste ontwikkeling van planten zoals distels en zuring, geef je de bomen meer overlevingskans en je levert al in het voorjaar een enorme bijdrage aan de biodiversiteit en het ziet er meteen als prachtig uit.

Geef de bomen voeding

Heb jij een beperkt aantal bomen? Dan kan het zeker waard zijn om de boom wat voeding te geven in de vorm van bladaarde die minimaal twee jaar heeft gelegen.

Succes met de bomen. Samen maken we Nederland sneller groen!

We sturen je in de zomer een bericht, met de vraag of je in ons systeem wilt laten weten hoe de bomen zijn aangeslagen. Dat helpt ons met het verbeteren van de plantmethode. Alvast dank!

“De zaailingen hadden ongeveer een maand eerder water nodig dan boompjes van de teler. In het begin is zo'n 20-30% boven de grond 'afgestorven', door het natte voorjaar waardoor er erg veel blad was gaan groeien, waar niet tegenop de sproeien was toen het eenmaal gortdroog werd. Inmiddels lopen ze vrijwel allemaal opnieuw uit (wortel heeft dus overleefd), wat erg mooi is om te zien. Dus de tip aan anderen: Blijven bewateren, ook al ziet het eruit alsof het is overleden!”
Joost
bomenplanter