Meer Bomen Nu redt kansarme zaailingen voor een tweede kans elders. Op oogstdagen worden deze boompjes en struikjes geoogst, altijd met toestemming van de terreinbeheerder. Soms worden deze direct opgehaald door mensen die willen planten, maar vaak is dat logistiek niet mogelijk en gaan ze naar een Bomenhub. Hieronder lees je alles over hoe je een oogstdag organiseert.
Het seizoen loopt van 1 november tot 1 maart, met uitloop tot 15 maart indien de bomen niet allemaal op zijn. In deze periode staan de bomen in rust dus kun je ze veilig verplaatsen.
Oogsten is de eerste stap in het Meer Bomen Nu stappenplan en gelijk ook de belangrijkste. Immers, als je niet oogst, kun je ook niet planten. Logisch! Fijn dus dat jij wilt helpen oogsten en samen met ons Nederland gaat vergroenen!
Meer Bomen Nu oogst overdadige zaailingen op uiteenlopende locaties. Van bossen tot parken en sloopgebieden. Maar om ergens te kunnen oogsten, is er wel altijd toestemming van een terreinbeheerder nodig. Lees hieronder wat er komt kijken bij het opzetten van een (nieuwe) oogstlocatie.
Voorbeelden van oogstlocaties zijn: natuurgebieden, stadsparken, braakliggend terrein, bouwterrein, campings, bungalowparken, wegbermen, landgoederen, achtertuinen, snoeiafval van knotploegen of restpartijen van kwekers.
Oogstlocaties vind je door de lokale boswachter of groenbeheerder van de gemeente aan te schrijven (de terreinbeheerder). Ook kun je een terrein met veel soorten zaailingen in overdaad tegenkomen en daar de terreinbeheerder bij zoeken.
Als je niet perse een nieuwe oogstlocatie zoekt maar wil aanhaken bij een al geregistreerde oogstlocatie in de Bomenplanner, dan kan dat ook. Neem voor de mogelijkheden contact op met de regiocoördinator in jouw buurt.
Ga altijd in gesprek met de boswachter of terreinbeheerder. Het is goed om de oogstdag te bespreken en de boswachter te verzekeren dat het gebied met respect wordt behandeld. We halen alleen weg wat mag (wat het gebied helpt!) en we laten geen vuil of kuilen achter.
Ook kun je vragen naar praktische zaken, zoals parkeerinstructies, toiletten, OV mogelijkheden en schuilmogelijkheden bij slecht weer. Ook zaken als: kan er een aanhanger in de buurt komen van de oogstplek, staat het niet helemaal vol met bramen, zijn de zaailingen tussen de 50 en 180cm hoog, voornamelijk inheems, staan er verschillende soorten zaailingen en hoeveel ongewenste of kansarme zaailingen staan er in het gebied. Voor de een is een oogstlocatie met 200 te oogsten zaailingen voldoende voor de ander is dat een locatie met 1000 zaailingen.
Het is handig om het plan van de beheerder erbij te pakken: waar gaat er binnenkort gemaaid en gerooid worden? Op deze plekken mag worden geoogst. Let op: de mooiste exemplaren laten we staan!
Een andere tip is om te kijken hoeveel vrijwilligers al rondom de oogstlocatie geregistreerd staan in de Bomenplanner.
Nadat je met de terreinbeheerder hebt besproken welke zaailingen kunnen worden geoogst, is het belangrijk om het te hebben over risico’s. Leven er bepaalde ziektes in het gebied? Dan kun je daar misschien het beste van wegblijven. Bekijk ook het ziekteprotocol!
Waaraan kun je zieke zaailingen herkennen? Op onze informatiepagina lees je er alles over.
Wat is het verschil en welk beleid volgt Meer Bomen Nu op het gebied van exoten.
Ga je in meerdere gebieden aan de slag en moet je een keuze maken op het gebied van oogsten? Bekijk dan welke soorten er staan.
Inheemse soorten dragen het meeste bij aan biodiversiteit. Ook uitheemse bomen kunnen mooi zijn. Deze zijn geschikt voor een achtertuin of voedselbos. Invasieve exoten planten we niet door.
Pioniersoorten zijn er in overvloed en worden het meest geoogst. Denk bijvoorbeeld aan esdoorns, wilgen, elzen en berken.
Esdoorns zijn er op een gegeven moment genoeg. Na een paar honderd van dit soort te hebben geoogst, kun je stoppen met oogsten. Spaanse aken (veldesdoorns) zijn juist weer zeer gewild. Andere gewilde soorten zijn: de linde, meidoorn, sleedoorn, vlier, vuilboom en hazelaar.
We oogsten alleen wat anders gemaaid wordt of daadwerkelijk in overdaad is. Als er maar één meidoorn in het gebied staat, dan blijft deze uiteraard ongeroerd! En stel je hebt de keuze tussen het oogsten van twee stroken en je hebt maar tijd voor één. In de ene strook staan veel esdoorn en in de andere veel struiksoorten zoals meidoorn en vlieren, kies dan voor strook twee. Kijk voor een overzicht van alle soorten met bijbehorende informatie in de Bomenvinder.
Heb je een nieuwe oogstlocatie enthousiast gemaakt om mee te doen? Geweldig! Meld deze dan aan in de Bomenplanner. Vul hier tevens alle informatie in die je met de boswachter hebt besproken. Heb je al een Bomenplanner account? Dan ga je naar Oogstlocaties en klik rechts bovenin op ‘locatie toevoegen’.
Bedenker van de Meer Bomen Nu verplantmethode, Franke van der Laan, doet aan ‘ecologisch groenbeheer’. Hij haalt een deel van de opkomende zaailingen (ook wel opschot genoemd) weg. Deze zaailingen staan op kansarme plekken: in de schaduw of op een groeiplek die niet past bij de boomsoort. Bijzondere, maar traag groeiende zaailingen die Franke wil bevorderen, beschermt hij door sterke en snelgroeiende zaailingen eromheen te verwijderen. Het oogsten van relatief weinig zaailingen op een kleine ruimte is minimaal bodem verstorend, omdat dit dicht tegen ecologische processen aanligt. We oogsten bewust niet méér zaailingen, omdat je op die manier een generatie bomen uit een bepaald gebied verwijderd en daarmee verdwijnt de biodiversiteit. Op de juiste manier ecologisch groenbeheer uitoefenen versterkt juist de biodiversiteit in het gebied. Hier is wel iets meer kennis voor nodig. Geïnteresseerd? Kom eens langs bij een oogstdag van Franke van der Laan, om te zien hoe dat gaat!
Vrijwilligers die komen oogsten staan te springen om aan de slag te gaan! Om te kunnen beginnen hebben ze wel het eenn en ander nodig. Zorg dat er voldoende materialen op een Oogstdag aanwezig zijn. Dit hoef je natuurlijk niet alleen te regelen! Veel spullen worden verzorgd door de Regiocoördinatoren, kunnen vrijwilligers zelf meenemen of kun je lenen.
Voor een Oogstdag heb je de volgende materialen nodig:
Naast deze materialenlijst is het gebruikelijk om koffie, thee en eventueel wat lekkers (bij voorkeur bio, vega/vegan) mee te nemen naar een oogstdag voor alle vrijwilligers. Lunch wordt in principe door de vrijwilligers zelf meegenomen.
Je Oogstlocatie is aangemeld in de Bomenplanner, afspraken zijn gemaakt met de terreinbeheerder en je gaat aan de slag met het bij elkaar vinden van spullen. Kies een datum en tijd en klik (in je Oogstlocatie) op evenement toevoegen. Hier vul je de afspraken met de boswachter in en geef je je eigen voorkeuren aan: hoeveel vrijwilligers wil je maximaal? Moeten mensen zelf lunch meenemen? Er staat een opzet klaar in de Bomenplanner zodra je je evenement aanmaakt, maar pas de tekst vooral zelf aan.
Zodra vrijwilligers zich aanmelden krijgen ze alle informatie die jij hebt ingevuld in de Bomenplanner toegestuurd, dus wees zo volledig mogelijk. Je kunt de tekst van het evenement tussendoor bewerken. Uiteindelijk kun je in het evenement een lijstje zien van iedere vrijwilliger die zich heeft aangemeld. Ook vind je hier hun contactgegevens. Mocht het nodig zijn dan kun je via de Bomenplanner je vrijwilligers een bericht sturen met updates of een gesprek starten in de chat die automatisch gevormd wordt met alle vrijwilligers van je evenement.
In de lijst van vrijwilligers kun je ook nagaan wat iedereen in huis heeft. Hebben vrijwilligers scheppen, kruiwagens of aanhangers beschikbaar? Hebben ze bomenkennis? Of kunnen ze helpen bij de organisatie? Extra kruiwagens nodig? Stuur de vrijwilligers met een kruiwagen een berichtje en vraag of ze deze mee willen nemen.
Extra opties in de Bomenplanner zijn dat je een evenement op besloten kunt zetten, daarmee is de dag niet zichtbaar in de agenda maar kun je met een besloten groep oogsten. Ook kun je in het vakje welkomstekst een persoonlijke tekst toevoegen die mee wordt gestuurd naar de vrijwilligers. Een derde optie is om een landelijk event aan te klikken als je meedoet met een van de landelijke Meer Bomen Nu verplantdagen zoals de eco-fitness 10-daagse.
Je kunt naast de automatische mail, die vanuit de Bomenplanner verzonden wordt, ook nog een bevestigingsmail sturen naar alle aangemelde vrijwilligers met alle informatie over de dag, verwachtingen en wat zij moeten meenemen.
We merken dat de meeste vrijwilligers actief zijn op zaterdag. Daarna volgt zondag, dan woensdag, dan vrijdag en daarna de andere dagen. We raden aan om je evenement minimaal twee woensdagen voor je evenement in de Bomenplanner te zetten.
Mocht je het event op sociale media kanalen of elders willen delen gebruik de publieke link en niet de Bomenplanner link.
Waar gaan je zaailingen na het oogsten heen?
Ze worden opgehaald door een Plantlocatie of je spreekt met een Bomenhub af om zaailingen tijdelijk op te slaan. Het is verstandig om dit van tevoren te regelen. Neem hiervoor contact op met een Bomenhub en/of een (grote) Plantlocatie in de buurt van jouw oogstlocatie. Ga naar stap 5 voor meer uitleg!
Werving voor jouw Oogstdag!
Iedere woensdagavond om 18.00 uur krijgen alle mensen die ingeschreven staan in de Bomenplanner een bericht met daarin alle evenementen die op dat moment zijn ingepland in de Bomenplanner. De Bomenplanner houdt een radius van 25 kilometer aan.
Bij het aanmaken van een evenement in de Bomenplanner genereer je automatisch een linkje van het evenement. Het evenement is openbaar en mag overal gedeeld worden. Denk aan je eigen netwerk en sociale media. Ook kun je lokale kranten en groengroepen in de buurt aanschrijven.
Loopt de instroom van vrijwilligers nog wat traag? Overleg dan met jouw regio-coördinator over een oplossing. Wellicht is er te veel competitie met andere dagen in de buurt of zijn er nog niet zo veel vrijwilligers in jouw regio. Daar kunnen we samen aan werken.
Het is zover! Je evenement is aangemaakt, de vrijwilligers stromen binnen en je kunt bijna aan de slag. Maar hoe ziet een Oogstdag eruit? Welke voorbereidingen kan je treffen? Lees het hieronder.
Welkom |
Uitleg Meer Bomen Nu methode, introductie gebied door terreinbeheerder en/of oogstbegeleider. |
|---|---|
Van start! |
Vrijwilligers gaan aan de slag in het gebied, de oogstbegeleider loopt rond voor vragen. |
Koffiepauze |
Begrijpt iedereen hoe het werkt? Even bijtanken met koffie en een stroopwafel. |
(Lunch)Pauze |
Uitleg geven over labelen, tellen en touwbinden + een team maken dat dit alvast gaat doen i.p.v. oogsten. |
Vaart maken |
Nu is iedereen een geoefend oogster en worden er meters gemaakt! |
Einde |
Afronden, alles op de kar van de plantlocatie of richting de Bomenhub. |
Voordat we verder gaan, zijn er 2 belangrijke zaken wat betreft het weer. Vorst en KNMI waarschuwingen.
Vorst
KMI waarschuwingskleuren
Lees hier de uitleg over de KNMI weerswaarschuwingen.
Bij weercodes is ons advies om niét te oogsten. Als je de dag na een weercode een oogstdag hebt ingepland kun je afstemmen met de terreinbeheerder. Als het bijvoorbeeld een boswachter betreft dan gaan zij vaak na een weercode in een gebied kijken en beoordelen. Stem even af en volg dat advies op. Wees na een weercode ook extra alert op loshangende takken die naar beneden kunnen vallen.
Het is handig als jij er wat eerder bent dan de vrijwilliger. Zet de vlag, of een ander herkenbaar Meer Bomen Nu-voorwerp langs de weg of bij de verzamelplek zodat iedereen weet waar ze moeten zijn. Trek een hesje aan zodat het duidelijk is dat jij het aanspreekpunt bent.
Zijn de vrijwilligers aanwezig? Leer ze kennen en laat ze zich kort aan elkaar voorstellen. Daarna kun je wat vragen stellen en aandachtspunten benoemen.
Je oogst volgens de afspraken die je hebt gemaakt met de terreinbeheerder. Zorg dat de vrijwilligers die er voor het eerst zijn gemixt worden met de meer ervaren vrijwilligers. Je kunt mensen ook in duo’s laten uitscheppen (zeker op klei grond kan dat fijn zijn).
Doe voor hoe je de spade gebruikt. Schep een rondje om de zaailing heen, ongeveer een voet van de stam. Gebruik je spade als hefboom (niet op springen), dat is minder belastend voor je rug! Wrik de zaailingen los en schud de zaailing uit. Een grote kluit is immers niet nodig! Niet nodig voor het verplanten, is zwaar voor de logistiek en kan zorgen voor ziekteverspreiding. We laten het bos, landgoed of park (nog) mooier achter dan we het aantroffen. De zaailingen steken we daarom met beleid uit, en de allermooiste laten we staan.
We oogsten zaailingen met een grootte van tussen de 50 en 150 centimeter, omdat deze de beste overlevingskans hebben. We halen enkel de bomen weg die op die plek niet tot een grote boom kunnen uitgroeien of die om een andere reden ongewenst of kansarm zijn. Grote bomen kun je dus beter laten staan! Deze overleven minder goed als je die verplant. Te kleine zaailingen overleven weer niet omdat de grasdruk zal gaan overheersen.
Ga zelf oogsten, maar loop regelmatig een rondje en kijk of alles goed gaat. Worden kuilen gedicht en aangestampt? Worden zaailingen veilig neergelegd en gesorteerd? Maken vrijwilligers op de juiste manier gebruik van de spade? Maak ondertussen een paar leuke foto’s.
Stekken zijn ook welkom! Elke tak van een Wilg, Populier, Vlier of Vijg kun je in de grond steken, waarna er een nieuwe boom of struik uitgroeit.
Het is altijd verstandig gelijk de wortels te beschermen. Verzamel je zaailingen in grote bulten (wellicht direct per soort, zie ook sorteren, stap 4). Wortels kunnen uitdrogen door de zon en de wind. Leg ze beschut neer, in de schaduw, met (regelmatig) iets over de wortels. Dit kunnen bladeren, een zeil, een jute zak of een oude handdoek zijn. Deze oude handdoek of jute zak kun je vochtig maken. Als er een sloot in de buurt is, kun je de wortels van de zaailingen daar ook tijdelijk in leggen.
In de pauzes kun je inventariseren hoe het met de vrijwilligers gaat; wat is lastig, wat gaat goed? Dit is ook het moment om door het bundelen, labelen, tellen en registreren heen te lopen (stap 4). Alle zaailingen moeten gebundeld worden in bosjes van 20 tot 50 stuks. Op die manier zijn ze gemakkelijk te tellen en te vervoeren. Mensen die moe zijn van het oogsten kunnen al met deze werkzaamheden beginnen. Terwijl je de bundels op de aanhanger laat kan je de bundels tellen en gelijk in de Meer Bomen Nu app invoeren; vergeet niet in te vullen wat de bestemming van de aanhanger is. En vergeet aan het einde van de dag niet om iedereen ontzettend te bedanken! Maak voor vertrek nog even een rondje over het terrein en zorg dat het netjes wordt achtergelaten (geen gaten in de grond, geen afval, materialen zijn opgeruimd).
Rond de lunchpauze en anders aan het einde van de Oogstdag stel je een team samen dat de zaailingen sorteert, bundelt en telt.
Ook als je bomen goed kunt herkennen, kan sorteren een uitdaging zijn wanneer de bomen uit het blad zijn. Daarom kun je via de regio-coordinator een knoppenkaart krijgen, waarmee je de meest voorkomende soorten die we oogsten makkelijk kunt herkennen. Deze knoppenkaart staat ook in de Meer Bomen Nu App. Verder kun je gebruik maken van de apps PlantNet of Obsidentify en hebben we een Meer Bomen Nu whatsapp/signal groep waar je altijd een foto van een voor jou niet te herkennen zaailing in kan plaatsen en dan antwoord krijgt.
Vaak geeft de beheerder van de oogstlocatie aan welke soorten er die dag uit kunnen. Focus je daarom in het begin bijvoorbeeld maar op enkele soorten, dat maakt het een stuk overzichtelijker! Als je je focust op 3 soorten, hoef je ook maar 3 soorten te herkennen.
Bekijk ook de Bomenvinder voor meer informatie over welke soorten het beste gedijen op welke grondsoorten.
Je bindt de zaailingen in aantallen van 20 vast, met de wortels op dezelfde hoogte, om het inkuilen makkelijk te maken. Dit doe je met zo min mogelijk touw. Werk als volgt:
Zodra je de soorten gebundeld en gelabeld hebt, kun je turven. Dit kun je doen in de Meer Bomen Nu app. Je geeft hier ter plekke aan welke soorten en welke hoeveelheid je meegeeft aan welke plek (een plantlocatie, een Bomenhub of een vrijwilliger). Niet zo van apps? Je kunt dit ook bijhouden in een schriftje, en aan het einde van de dag thuis in de Bomenplanner invoeren. Bekijk ook de pagina met Bomenplanner hulp.
Er zijn vele verschillende soorten bomen. Elke boom of struik gedijt het beste op een bepaalde plek. Naast onze uitgebreide Bomenvinder kan je ook informatie vinden op Bomentabel of de Boomkiezer.
Je geoogste zaailingen zijn geteld, gebundeld en gesorteerd. Nu mogen ze naar hun volgende bestemming! Maar waarheen?
Plantlocaties kunnen zich in de Bomenplanner aanmelden voor een Oogstdag. Op die manier worden zoveel mogelijk bomen en struiken meteen opgehaald. Vaak nemen vrijwilligers ook nog een boompje mee.
Soms zijn het een paar Plantlocaties die interesse tonen. Mocht je in de gelegenheid zijn om veel aandacht te geven aan je Oogstdag, bijvoorbeeld op sociale media, kan het voorkomen dat er aan het einde van de dag veel plantlocaties verschijnen. Bedenk vooraf wat de mogelijkheden zijn. Plantlocaties kunnen zich melden voor een tijdslot in de laatste paar uur van je Oogstdag, hiervoor kun je een maximaal aantal ophalers instellen.
Je kunt ook zelf contact zoeken: in de Bomenplanner zie je op de kaart alle plantlocaties in jouw buurt. Zoek de grootste uit en stuur hen een bericht: willen zij wellicht in één keer alle oogst meenemen van jou dag? Dat scheelt vervoeren en inkuilen.
Een Bomenhub is een verzamelplek van kansarme zaailingen. Zo krijgen deze een tweede kans. Er zijn er meer dan 200 door heel Nederland. Lees hier meer over Bomenhubs.
Het is altijd verstandig om contact op te nemen met een Bomenhub in de buurt, want alles wat niet direct meegaat naar Plantlocaties moet wel een veilig plekje krijgen. Inkuilen is best nog een werkje, dus vraag altijd aan je vrijwilligers wie er nog mee wil/kan naar de Bomenhub om daarmee te helpen.
Als je geen trekhaak aan je auto hebt is het belangrijk om met de Bomenhub af te stemmen hoe de oogst daar komt. Indien de Bomenhub niet kan komen ophalen, moet er een chauffeur vanuit de vrijwilligers geregeld worden. Vrijwilligers geven in de Bomenplanner aan of ze ook chauffeur willen zijn en of ze een trekhaak hebben, net zoals ze aangeven een spade te hebben. Veel Bomenhubs hebben zelf een aanhanger, en in vrijwel elke provincie staat een deel-aanhanger van Meer Bomen Nu die in samenspraak met de Regiocoördinator gebruikt kan worden.
Het registreren van wat je geoogst hebt doe je per bestemming! Zo weten we altijd wat er al (aan wie) is weggegeven en wat er nog weggegeven moet worden.
Is er geen Bomenhub om de bomen dezelfde dag op te halen, overleg dan met de boswachter. Wellicht mag er bijvoorbeeld aan de rand bij de parkeerplaats een geul gegraven worden voor de oogst van de dag. Dan kan deze later alsnog door een Plantlocatie of Bomenhub worden opgehaald.
Bomenredders gezocht! Wil je meewerken aan Meer Bomen Nu?
