Een bos is een ecosysteem waarin bomen en planten, dieren, schimmels en bacteriën in een hecht verband met elkaar samenleven en afhankelijk zijn van elkaar. De boomlaag is vaak de dominante laag die wordt opgevolgd door de struiklaag, kruidlaag en strooisellaag. In een bos kunnen ook open plekken aanwezig zijn van weilanden, plassen en vennen.
Het bos ecosysteem is een levende gemeenschap met veel verschillende interacties tussen planten, dieren, bacteriën en schimmels. Al deze organismen vervullen ieder een eigen rol om het ecosysteem gezond te houden. Planten gebruiken door middel van fotosyntheseproces zonne-energie om levende materie aan te maken, gebruik makend van koolstofdioxide (CO2) uit de lucht en water (H20) uit de grond. Herbivoren voeden zich met planten en carnivoren eten andere dieren op. Schimmels, termieten, aardwormen, larven en bacteriën spelen een rol in de voedselketen omdat ze planten- en dierenresten afbreken.
Bossen vervullen cruciale functies en diensten voor het leven op aarde. Deze diensten worden ook wel ecosysteemdiensten genoemd. Al deze ecosysteemdiensten zijn van belang voor het mogelijk maken van leven op aarde voor de mens. Denk aan produceren van zuurstof, zuiveren van ons drinkwater, regelen van ons klimaat, voedselvoorziening etc. Ze dragen op zeer diverse manieren bij aan onze volksgezondheid. Het bos is dus eigenlijk ons natuurlijk kapitaal.
En daarom is het onze verantwoordelijkheid als mensheid deze waardevolle bos ecosystemen te beschermen voor toekomstige generaties. En dit op een manier en intensiteit waarbij ze hun biologische diversiteit, productiviteit, regeneratiecapaciteit en vitaliteit behouden.
Jij kan hieraan bijdragen door bijvoorbeeld een bos(je) aan te planten.
Geriefhout, vogel- en “Tiny” bosjes.
Een groot bos aanleggen, dat doe je niet even. Een geriefhoutbosje/vogelbosje is een bos dat niet groter is dan 500m². Geriefhoutbosjes werden in het verleden onder anderen aangeplant voor brandhout, windkering, hout voor bezems, rasters en hekken. Veel wilde diersoorten maken gebruik van zo een bos.
Bosjes tot 500 m² zijn vaak ontzettend belangrijk voor de biodiversiteit. Vroeger hadden deze een functie voor de houthak (vandaar ook de naam geriefhout), maar ze zijn nu vooral belangrijk voor de biodiversiteit.
Bomen die vaak in een geriefhoutbosje voorkomen zijn eik, berk, zwarte els, wilg, hazelaar en gewone es. Een vrij beperkt aantal soorten… Tegenwoordig willen we meer biodiversiteit en gebruiken we dus meer soorten. Bijvoorbeeld linde, zoete kers, tamme kastanje, meidoorn, sleedoorn, lijsterbes en vuilboom. We noemen dit bos dan een ‘vogelbosje’, waar veel wilde diersoorten gebruik van maken.
Volgens Stichting Landschapsbeheer Gelderland (SLG) bestaat een vogelbosje uit een boom‑, struik- en kruidlaag. Na ongeveer 5 – 10 jaar zullen de takken in het bosje elkaar gaan raken en dient er waar nodig gesnoeid en gedund te worden. Na 10 – 15 jaar is de eerste keer onderhoud noodzakelijk. Dit kan door middel van gefaseerd hakhoutbeheer, waarbij onderhoud in fasen wordt uitgevoerd. Lees daar meer over in het artikel van SLG hiernaast.
Stichting Landschapsbeheer Gelderland (SLG) heeft een mooi artikel over Vogelbosjes! Inclusief video’s over het beheer en hoe je boompjes afzet wanneer je gaat dunnen.
Veel van onze bomen en struiken zijn uitermate geschikt voor een agroforestry project; i.e. een kruising tussen bos en voedselproductie. Dit kan ook een bos vormen, namelijk een voedselbos. Lees daar meer over.
Tiny Forests zijn wereldwijd een succes. Het zijn kleine, biodiverse bosjes die in een stedelijke setting worden aangelegd. Lees er meer over bij IVN.
Een bos aanleggen, dat doe je niet even. Het vraagt zorgvuldige afwegingen: waar kan het, met welke bodem heb je te maken en wat is het doel van het bos. Nadat je een bos hebt aangeplant, mag je deze beheren. Hieronder tips, tricks en ook belangrijk: bij wie moet je zijn voor de laatste kennis?
Observeren, plannen en afstemmen, met de bodem en grondwater als uitgangspunt, zijn de allerbelangrijkste eerste stappen voor bosaanplant. Er kan veel komen kijken bij de aanplant van een bos. Heb je een groot perceel? Dan kan het handig zijn om met een ecologisch adviseur te schakelen voor aanplant en beheerplannen.
Lees hieronder een aantal stappen wat er zoal komt kijken bij het realiseren van een bosaanplantingsplan.
Stap 1: Start met het bepalen waar bos aangeplant mag en kan worden. Je moet rekening houden met eventuele pachtcontracten, bestemmingsplannen, omgevingsinrichting, recreatie, maar ook met cultuurhistorische en landschappelijke waarden.
Stap 2: Vervolgens moet je beslissen wat voor soort bos er gewenst is. Bijvoorbeeld een natuurbos waar natuurwaarden voorop staan of een multifunctioneel bos waar natuur, recreatie en houtoogst samenkomen. Hierin hou je ook rekening met waar recreatiepaden en bepaalde zichtlijnen komen.
Stap 3: Houd rekening met welke grondsoort en waterstand op de locatie aanwezig is. Elk soort prefereert namelijk weer andere omstandigheden. Op droge zandgronden kun je bijvoorbeeld prima een Vuilboom of een Zomereik neerzetten, maar een Wilg en Els doe je er geen plezier mee, die houden van nattere omstandigheden. De bomenvinder kan je helpen om te bepalen welke soorten geschikt zijn voor jouw locatie om een bos te planten.
Stap 4: We adviseren je om inheemse en streekeigen soorten te planten. Dit zorgt voor een gevarieerd bos dat beter bestand is tegen weersinvloeden, ziektes en plagen. Ook de gevolgen van klimaatverandering en de hoge stikstofdepositie zijn van invloed op de boomsoortenkeuze.
Stap 5: Denk aan de opbouw van je aanplant dat ten goede komt aan de biodiversiteit is en een weerbaar ecosysteem biedt. Denk aan hoge bomen in het midden en struiken aan de randen, zodat je een zachte overgang krijgt tussen bos en omliggend open land. Al deze zones en iedere boom- en struiksoort trekken hun eigen insecten- en vogelleven aan.
Let bij het beheren van je bos goed op de gezondheid. Met de Tree Doctor van de Gereedschapskist klimaatslim bosbeheer, houd je de gezondheid goed in de gaten.
Voor algemene informatie over hoe je één boom plant ga naar de Planthandleiding.
Vind hier een mooi overzicht van alle ecologische adviesbureaus in Nederland.
Klimaatverandering gaat flink invloed hebben op bos- en natuurbeheer. Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren (VBNE) heeft een ‘Gereedschapskist klimaatslim bosbeheer’ gemaakt.
De Bosgroepen helpen particuliere boseigenaren met het beheer van hun bossen.
Elke Plantlocatie is natuurlijk in 10 jaar weer een Oogstlocatie. Dus ga je dunnen in het bos? Open plekken creëren? Meld je Plantlocatie dan óók als Oogstlocatie. Natuuronderhoud en gratis bomen ineen. Win-win!
