Een voedselbos is een door mensen ontworpen productief ecosysteem naar het voorbeeld van een natuurlijk bos. Het heeft een grote diversiteit aan meerjarige, houtige soorten, waarvan delen (vruchten, zaden, bladeren, stengels, etc.) voor de mens als voedsel dienen.
Agroforestry betekent dat je landbouw bedrijft met bomen. Ook wel ‘houtige gewassen’. Dit kan met voederhagen, maar ook met notenbomen in de wei, of een kippenkar combineren met een (fruit)boomgaard, strokenteelt of voedselbossen.
Voordat je begint met aanplanten is het voor agroforestry projecten verstandig te controleren met welke wet- en regelgeving je te maken krijgt en van tevoren een plan op te stellen voor je bedrijfsvoering. Heel veel informatie kan je hierover vinden bij het Agroforestry Netwerk Nederland.
Het voedselbos is een ecosysteem met veel diversiteit van gewassen. Een voedselbossysteem bestaat uit verschillende lagen, veelal 4-8 vegetatie lagen:
Een voedselbos kan honderden jaren oud worden. Het zal een paar jaar na aanleg weinig onderhoud nodig hebben, in vergelijking met andere vormen van landbouw. Dat vraagt wel om een weldoordacht ontwerp en om geduld. Je kan bijvoorbeeld starten door je onbewerkte land te observeren voordat je een goed ontwerp kunt maken: zijn er natte en droge plekken bijvoorbeeld. Neem de tijd om je eigen onderzoek te doen door te observeren, te lezen, te luisteren en te leren.
Er komt veel kijken bij een voedselbos. De bomen en struiken van Meer Bomen Nu – de overdadige zaailingen uit de natuur – zijn vooral geschikt voor de heggen, hagen, houtwallen en wijkers die je gebruikt om het bosklimaat te creëren waar je eetbare soorten in zullen floreren. Maar om te starten, wat moet je allemaal doen en bij wie moet je zijn?
Hoe je je voedselbos ontwerpt, wordt natuurlijk ook beïnvloed door de opzet van jouw bedrijfsmodel. Is het een voedselbos waar je je brood mee gaat verdienen? Betreft het een pilot of wordt het een buurtvoedselbos? Welke functies zijn wenselijk en wat is je doel? Dit zijn vragen die je helder moet hebben, want een voedselbos is een lange commitment.
Lees hier een leidraad voor het ontwerpen van je bedrijfsmodel.
Voedselbosbouw NL heeft een handige rekentool voor bedrijfsmodellen en voedselbossen laten ontwikkelen, doe er je voordeel mee!
Er is al ontzettend veel uitgezocht door de voedselbos-community over het opstarten, waar je rekening mee dient te houden en het ontwerpen.
Over de boomsoorten:
Een voedselbos is een vorm van agroforestry: landbouw met bomen. Er zijn ontzettend veel verschillende variaties mogelijk. Kijk hiervoor eens bij Agroforestry Nederland.
Het Agroforestry Netwerk Nederland heeft de Planten Combinatie Tool gelanceerd. De tool toont, na invoeren van gegevens, positieve en negatieve planten interacties die belangrijk zijn voor een robuust voedselbos ontwerp. Zo kunnen ontwerpkeuzes getoetst, beplantingsplannen verfijnd en nieuwe combinaties ontdekt worden. Lees voor het gemak de handleiding.
Voor meer informatie over Voedselbossen en hoe je dit ontwerpt en aanlegt, kan je terecht bij Voedselbosbouw Nederland!
Ook heeft Voedselbosbouw Nederland een Database Cultivars en Onderstammen.
Een groeiende groep boeren stapt over naar een boerenbedrijf met ecologische methoden. Sluit je aan bij deze community als je agrariër bent.
Het aanplanten van een voedselbos hangt af van je ontwerp: welke bomen en struiken plant je waar. Je begint vaak met het aanplanten van je heggen, hagen, houtwallen en wijkers om een bosecosysteem te creëren. Daarna volgen de eetbare soorten.
Aanplanten kan van oktober tot maart. Maar niet wanneer het vriest, de grond verzadigd is met water of bij hevige wind.
Bekijk een plantgoed toolkit van de provincie Antwerpen, met brochures over heggen en hagen in alle vormen en maten.
Het beheer van een voedselbos is vooral in de eerste jaren werk. Na ongeveer 6 jaar beginnen de meeste voedselbossen met produceren. En na 12 jaar bereikt het voedselbos zijn piek-productie. Dit is meestal ook het moment dat je minder beheer hoeft te doen, omdat de ecologische processen van een bos het dan overnemen.
Het voedselbos zal in de eerste jaren werkzaamheden vragen, totdat het een zelfregulerend bosecosysteem heeft ontwikkeld waardoor je “lui kan boeren”. Bekijk hieronder een aantal video’s van verschillende voedselbosbouwers over hoe zij hun nazorg hebben uitgevoerd na aanplant.
Voor algemene informatie over hoe je één boom plant ga naar de Planthandleiding.
Waar knip je als je een struik snoeit? Bekijk het plaatje hieronder.
